Oorzaken en gevolgen van klimaatverandering

De huidige klimaatcrisis is serieuzer dan ooit. Zo is dat te merken aan de opwarming van de aarde en het uitsterven van dieren- en plantensoorten. Het is één van de grootste problemen in de wereld, maar hoe komt dat? Wat is klimaatverandering eigenlijk en hoe moeten we nu verder? De antwoorden op je vragen zijn te vinden in dit artikel.

Wat houdt klimaatverandering in?

Klimaatverandering valt onder het opwarmen van de aarde. Klimaatverandering houdt in dat er een verandering is in de regionale of wereldwijde klimaatpatronen. Dit komt mede door broeikasgassen die toenemen in de atmosfeer. Broeikasgassen zijn weer een gevolg van de uitstoot van vee en fossiele brandstoffen.

De opwarming van de aarde wordt ook wel klimaatcrisis of klimaatontwrichting genoemd. Het is de stijging van de wereldtemperatuur in afgelopen decennia.

Klimaatverandering in België door de jaren heen

In onderstaande tabel is de temperatuur in graden Celsius weergegeven van 1840 tot 2020 in de Belgische stad Ukkel. Zo is er een stijging te zien in de afgelopen 100 jaar, de grafiek loopt namelijk steiler omhoog dan voorheen. Rond 1955 is de versnelling duidelijker te zien. Daarnaast werd in 2020 een gemiddelde temperatuur gemeten van 12,2 °C in Ukkel, wat voorheen 10,6 °C was. Met dit record wordt 2020 ook wel het warmste jaar ooit genoemd in België.

Bron: KMI, 2021

Opwarming aarde

Meerdere factoren hebben invloed op de opwarming van de aarde. Zo wordt niet alleen de temperatuur gemeten van het aardoppervlak, maar wordt er ook rekening gehouden met de temperatuur van oceanen. Oceanen spelen een grote rol in de opwarming van de aarde, aangezien de aarde voor 70 % uit oceanen bestaat. De oceanen zijn een soort vangnet voor een groot deel van de CO2-uitstoot, wat wordt geabsorbeerd door water.

Oorzaken van klimaatverandering

Mede door toenemende broeikasgassen in de atmosfeer verandert het klimaat. Dit komt voornamelijk door de activiteiten van mensen, zoals ontbossing en landbouw. Ook veeteelt stoot een grote hoeveelheid aan methaan uit tijdens het verteren van het eten. Deze elementen zijn oorzaken van de klimaat crisis, waar de mens centraal staat.

Invloed van de mens

Sinds de Industriële Revolutie is de mens één van de oorzaken van klimaatverandering. Zo is de zeespiegel gestegen met 20 centimeter en steeg de gemiddelde temperatuur met 1,5 graad. Mensen hebben eenmaal een grotere vraag gecreëerd naar energie. De productie van energie staat weer in verband met fossiele brandstoffen.

Ontbossing

Daarnaast speelt ontbossing ook een rol, bij het kappen van bomen komt een grote hoeveelheid aan CO2 vrij. Bomen slaan CO2 op doormiddel van fotosynthese en vormen dit om tot zuurstof en plantmateriaal. Zodra er bomen worden gekapt, wordt dit proces verstoord en komen de opgeslagen stoffen terecht in de lucht. Uiteindelijk neemt de CO2 in de atmosfeer toe.

Door ontbossing wordt het leefgebied van dieren verstoord of zelfs vernield. Bovendien houden bomen veel water vast, als de wortels verdwijnen ontstaat er droogte en kan het zelfs leiden tot grote natuurbranden. Zo zie je dat eigenlijk alles wat wij doen in verband met elkaar staat en (in)directe invloed heeft op het klimaat.

Invloed van fossiele brandstoffen

Fossiele brandstoffen zijn resten van dierlijk en plantaardig leven uit het verleden. Deze stoffen ontstaan ook al snel als je bijvoorbeeld rijdt met een auto. Hierdoor komt er CO2 vrij door het produceren van elektriciteit aan de hand van gas, olie of aardgas. In België is voornamelijk aardgas één van de meest gebruikte brandstoffen. In totaal zijn fossiele brandstoffen voor meer dan 80 % verantwoordelijk voor klimaatverandering en dus de totale CO2-uitstoot wereldwijd.

Wat is het grootste klimaatprobleem?

Broeikasgassen zijn gassen die de warmte van de zon vasthouden. Deze gassen heeft de aarde ook nodig, zonder broeikasgassen zou het extreem koud zijn. Teveel van deze gassen heeft echter een slechte invloed op de temperatuur van de aarde, en versterkt ook het broeikaseffect. De vijf belangrijkste broeikasgassen bestaan uit methaan, koolstofdioxide, lachgas en ozon. 32 % van deze gassen komen uit de industriële sector en 20 % komt door het opwekken van elektriciteit.

Milieuvervuiling

Fabrieken, eten en afval van mensen zijn voorbeelden van grote vervuilers. Per jaar stoot de industrie gemiddeld 3,25 miljard ton CO2 uit. Gassen van fabrieken zijn meestal giftig maar komen wel in de lucht terecht. Ook het eten vervuilt het milieu, ondanks dat het een primaire behoefte is. Het produceren van eten heeft namelijk veel energie en water nodig. Ook staat dit in verband met de landbouw. Bij het houden van vee komen er extreem veel broeikasgassen vrij. De wereldwijde veehouderij is verantwoordelijk voor 14,5 % van alle broeikasgassen.

Gevolgen van klimaatverandering

Het klimaat dreigt extremer te worden. Zo ervaren we vaker hevige neerslag en warme temperaturen. Ook wordt de droogte intenser en smelten gletsjers af. Daarnaast heeft het effect op de gezondheid van de mens. Luchtwegen raken verstopt door deluchtvervuiling en er ontstaan meer allergieën. Deze extremen zijn nu al te merken, volgens klimatoloog Philippe Huybrechts zijn de ergste gevolgen te merken over 100 jaar. Het klinkt ver weg, maar de mensen die nu geboren worden kunnen het wellicht nog meemaken.

Zeespiegel stijgt

Zoals eerder benoemd is de zeespiegel gestegen met 20 centimeter tussen 1901 en 2018. Zo ontstaat er vaker stormschade en kunnen onderliggende gebieden overstromen. Hoe hoger de zeespiegel, hoe meer duinen en dijken belast worden. Het ijs van gletsjers smelt door klimaatverandering, wat vervolgens zorgt voor een zeespiegelstijging.

Dat de zeespiegel aan het stijgen is kan duidelijk worden verklaard door de afname van de zee-ijsbedekking, zoals te zien in de onderstaande grafiek.

Gevolgen klimaatverandering wereldwijd

Wereldwijd verschijnen er steeds meer problemen door klimaatveranderingen. Zo ontstaan er vaker voedseltekorten en is er te weinig drinkwater door de droogte. Een voorbeeld van deze droogte is te vinden in Zuid-Europa, waar veel bosbranden zijn. Ook sterven koraalriffen af wat ervoor zorgt dat vissen en planten uitsterven. Daarnaast wordt de kans steeds groter dat we langere hittegolven gaan meemaken, wat impact heeft op kwetsbare groepen en oudere generaties.

Hoe verbeteren we het klimaat?

Eén feit staat al vast, het is niet mogelijk om op korte termijn nog het klimaat te willen redden. Hoe graag inwoners van de aarde het ook willen, tot 2050 staat het klimaat al vast. Toch zijn er zeker een aantal mogelijkheden die een steentje bijdragen aan het reduceren van klimaatverandering.

Zo zijn er individuele oplossingen die je zelf kunt ondernemen, maar ook maatregelen die globaal moeten worden aangepakt. Hoe meer mensen bewustwording creëren en dat doorgeven aan anderen, hoe meer we de kans vergroten om een betere leefomgeving te vormen voor huidige generaties en toekomstige generaties.

Individuele klimaat oplossingen

Een eenvoudige manier om je ecologische voetafdruk te verkleinen is door te kiezen voor groen vervoer. Zo kun je maar liefst 60 % CO2-uitstoot besparen door te rijden met een elektrische auto. Het is natuurlijk wel een grote investering en niet altijd even voor de hand liggend. Dan is een elektrische fiets of elektrische step goedkoper. Daarnaast is het cruciaal om je energieverbruik te verlagen. Dit kan door middel van het installeren van zonnepanelen of het nemen van een thuisbatterij.

Ook kun je besparen op energie door je woning voorzien van goede isolatie. Een slecht geïsoleerde woning verbruikt veel meer aardgas, mazout of stroom om de warmte of kou binnen te houden, dan een goed geïsoleerde woning. Kies er daarnaast voor om vaker te recycleren, zo kun je gemakkelijk batterijen recycleren of plastic recycleren. Ook dit heeft effect op je ecologische voetafdruk.

Andere energieleverancier? Misschien is het ook verstandig om te kijken naar groene energieleveranciers. Zo neem je groene stroom af, waarbij geen CO2-uitstoot vrijkomt.

Globale maatregelen

Er zijn al een aantal belangrijke maatregelen genomen door samenwerkingen tussen landen. Zo bestaat de Partnership for Transparency in the Paris Agreement. Deze samenwerking maakt het mogelijk om klimaatmaatregelen te stimuleren door het uitwisselen van deskundigen. Daarnaast is er een NDC Partnership waar België actie onderneemt door duurzame ontwikkelingen te bevorderen.

Daarbij is het nationaal mogelijk om reizen met vliegtuigen duurder te maken. Vliegtuigen brengen namelijk een enorme hoeveelheid aan CO2-uitstoot met zich mee. Zo was de internationale luchtvaart verantwoordelijk voor 3,4 % uitstoot aan alle CO2-uitstoot in 2019. Het stimlueren van trein reizen zal helpen het klimaat te verbeteren.

Klimaatverandering tegengaan met voeding

Zoals eerder benoemd, vergt het extreem veel energie om eten te produceren en draagt het daarom bij aan de klimaatcrisis. Zo moet het eten verpakt worden, komt er veel CO2 vrij door het vervoeren van eten en is er in de meeste gevallen ook veel water voor nodig. Door ervoor te kiezen om één keer per week vis of vlees te eten in plaats van elke dag in de week, kun je maar liefst 400 kilo CO2 besparen. Vegetarisch eten en geen voedsel verspillen draagt indirect bij aan een beter klimaat.

Toekomst klimaatverandering

Als er niks verbetert bestaat er een mogelijkheid dat de aarde gemiddeld vier graden warmer wordt. Daarbij zullen grote stukken land onleefbaar worden mede door extreme hitte en vochtigheid. Daarnaast kan een derde van alle dier- en plantsoorten uitsterven binnen 100 jaar. Genoeg redenen om je huidige levensstijl te veranderen, en nu in actie te komen.